Na początku zacznijmy od tego, czym tak na prawdę jest dieta? Nie będę tutaj wklejał definicji z wikipedii, lecz odwołam się logicznej, samodzielniej definicji:
Dieta, to plan żywieniowy, który posiada odkreślony cel.
Tylko tyle i aż tyle. Skoro już mamy prostą i logiczną definicję, to przeanalizujmy jej słowa kluczowe: "plan żywieniowy" i "cel diety".
Plan żywieniowy to prostu reguły i zasady żywienia, które mają doprowadzić do osiągnięcia celu diety.
Cel diety.
Cel diety, to po prostu efekt, do jakiego ma doprowadzić stosowanej diety.
Odchudzanie.
Oczywiście, większość naszego społeczeństwa skojarzy słowo dieta z "odchudzaniem". Ale jest to potoczny skrót myślowy, który po rozwinięciu i wprowadzeniu bardziej fachowej terminologii powinien brzmieć/wyglądać np. tak: dieta redukująca masę ciała poprzez zmniejszenie tkanki tłuszczowej.
Trąca trochę biurokratyczną definicją, ale tak należy to rozumieć. Trzeba bowiem pamiętać, że słowo dieta może mieć dużo szersze znaczenie. Bowiem nie każda dieta służy zmniejszeniu masy ciała.
Dieta zwiększająca masę?
Istnieją diety, których celem jest działanie odmienne, niż zmniejszenie masy ciała. Posłużę się tutaj przykładem osoby, która stosuje treningi siłowe, a jej celem jest podnoszenie/"wyciskanie" coraz większych ciężarów np. w sportach siłowych, takich jak trójbój siłowy czy "strongman". Celem takiej diety jest wspomaganie lepszego wzrostu masy mięśniowej oraz wzmacnianie stawów, aby ciało takiej osoby było w stanie radzić sobie z coraz większymi ciężarami.
Efektem ubocznym takiej diety może być wzrost masy ciała, który nie jest celem sam w sobie, ale jest pochodną rozrostu mięśni.
Dieta eliminacyjna.
Diety nie mają na celu tylko zmniejszenia lub zwiększenia masy ciała. Czasami ich celem jest wyeliminowanie pewnych potraw lub składników pokarmowych, najczęściej z przyczyn zdrowotnych. Oto kilka przykładów:
- w wypadku osób chorujących na cukrzycę stosuje się diety eliminujące cukry proste, czyli dieta opiera się na zmniejszeniu udziału lub wyeliminowaniu produktów zawierających cukry proste (np. słodycze, owoce, napoje itp)
- w wypadku osób zagrożonych chorobami serca stosuje się diety eliminujące kwasy tłuszczowe nasycone w celu obniżenia cholesterolu frakcji LDL - opiera się to na zmniejszeniu udziału tłuszczów zwierzęcych (np. smalec, masło, bekon itp)
- w wypadku alergii pokarmowych elimunuje się produkty zawierające składnik powodujący reakcję alergiczną, np. w przypadku celiakii eliminuje się produkty zbożowe, w wypadku nietolerancji laktozy eliminuje się mleko.
Dieta specjalna.
Zdarza się, że mamy do czynienia z dietami o bardzo nietypowym/indywidualnym celu.
Celem diety może być np. nabranie większej masy przez aktora, gdyż musi zagrać bohatera o otłuszczonej sylwetce - wtedy podstawą takiej diety są działa totalnie przeciwne niż w wypadku diety "odchudzającej".
Podsumowując - istotny jest w tym wypadku cel, jaki dieta ma pomóc osiągnąć, a tutaj zakres praktycznie może być ograniczony jedynie ludzką wyobraźnią.
A gdy już jesteśmy pewni, co chcemy osiągnąć, to teraz zastanówmy się, jak to osiągnąć. A do tego potrzebny jest...
Plan diety.
Plan diety, to algorytm konkretnej diety. Do jego składowych należy określenie grupy lub grup produktów spożywych, które wchodzą w skład diety, składowymi mogą też być (ale nie zawsze muszą) określona ilość kalorii, suplementacja, określona ilość i typy substancji odżywcyzch (np. białka, węglowodany, mikroelementy itp), indeks glikemiczny czy też określone pory dnia/przedziały czasowe spożywania.
Plan diety może być stworzony indywidualnie pod styl życia i oczekiwania osoby lub grupy osób, uwzględniający np. ich zapotrzebowanie kaloryczne, rytm dnia, wykluczenia pokarmowe itp.
Dostępne są także modele planów diet, które są z założenia mają być dedykowane dla szerszej grupy osób. Te z reguły nie zawsze uwzględniają indywidualne potrzeby osób, do których są kierowane, ale bardziej odzwierciedlają schemat doboru komponentów. Tym samym wymagają po stronie korzystających z tych diet większej świadomości, aby uzyskać oczekiwany efekt (np. precyzyjne szacowanie wartości odżywczej produktów, wiedza na temat własnego zapotrzebowania kalorycznego, itp).
Popularne schematy dietetyczne.
Dieta śródziemnomorska
Założenia diety opierają się spożywaniu produktów roślinnych (warzywa i owoce), produktach zbożowych pełnoziarnistych, tłuszczach roślinnych oraz produktach zwierzęcych: rybach, oraz niskotłuszczowych produktach mlecznych i chudym mięsie.
Jej reguły opierają się na tradycyjnych zwyczajach kulinarnych krajów basenu Morza Śródziemnego (m.in. Grecji, Włoch, Hiszpanii). Obowiązują tutaj zasady w znacznym stopniu pokrywają się ze schematem dietycznym DASH.
Dieta ketogeniczna (KETO)
Dieta posiadająca również określenie Low Carb. Jest to dieta, której głównym założeniem jest zmniejszenie spożycia węglowodanów na rzecz tłuszczu, jako głównego czynnika energetycznego. Ma to na celu przejście organizmu w stan ketozy, przez co organizm zaczyna wytwarzać energię z tzw. ciał ketonowych zamiast z glukozy, czego efektem są m.in. mniejsze skoki insuliny we krwi.
Dieta paleo
Dieta paleo (paleolityczna) to sposób żywienia inspirowany domniemaną dietą ludzi z epoki paleolitu, czyli sprzed rozwoju rolnictwa i hodowli. Jej założeniem jest spożywanie wyłącznie produktów, które były dostępne dla łowców-zbieraczy, przy jednoczesnym wyeliminowaniu żywności uznawanej za „nowoczesną”. Produktami preferowanymi w tej diecie są: mięso (szczególnie nieprzetworzone: wołowina, drób, dziczyzna), ryby i owoce morza, jaja, warzywa (zwłaszcza nieskrobiowe), owoce (w umiarkowanych ilościach), orzechy i nasiona, tłuszcze naturalne: oliwa z oliwek, olej kokosowy, olej z awokado, smalec.
Dieta carnivore
Dieta Carnivore (mięsna) to skrajnie restrykcyjny model żywienia polegający na spożywaniu wyłącznie produktów pochodzenia zwierzęcego. Jest to dieta eliminacyjna, bardziej radykalna niż dieta keto czy paleo.
Dieta hashimoto
Dieta mająca przeciwdziałać chorobom autoimmunologicznym, w tym popularnemu schorzeniu tarczycy. Założeniem takiej diety jest przede wszystkim eliminacja produktów i czynników powodujących przewlekłe stany zapalne w organiźmie oraz próba regulacji systemu autoimmunologicznego (zwanego popularnie odpornościowym), aby posiadał lepszą selektywność i zwalczał patogeny, a nie elementu organizmu.
Przeważnie opiera się na eliminacji cukrów/węglowodanów prostych oraz tłuszczów trans, suplementacji witaminą D, selenem, magnezem oraz probiotykami.
Hybrydowe schematy dietetyczne
W wypadku schematów dietetycznych należy pamiętać, że nie są one do końca precyzyjne, więc możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdzie np. dwa źródła podają wytyczne dla schematów dietetycznych o tej samej nazwie, jednak w wyraźny sposób różnią się one od siebie.
Oto przykład - są źródła, które jako podstawę diety KETO uznają w przeważającej części tłuszcze zwierzęce (przez co niekiedy przypominają one bardziej schemat carnivore, a inne z kolei mocno lansują tłuszcze roślinne (np. oliwa z oliwek czy tłuszcz z orzechów).
Dlatego trzeba pamiętać, że żadne źródło nie ma wyłączności na określanie, że jego wersja danego schematu diety jest bardziej "wzrocowa" niż u "konkurencji".
Podsumowanie.
Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu będziecie mieli nieco szersze spojrzenie na znaczenie słowa dieta i od tej pory zanim powiecie, że "jesteście na diecie" lub zareagujecie na czyjeś słowa "jestem na diecie", to w Waszej świadomości pojawi się myśl, że dieta to nie tylko "odchudzanie".
Również schematy dietetyczne, których nazwy dość często są promowane w internecie, to tak naprawdę sprawa mocno umowna. Tak naprawdę ważny jest cel diety, a droga i metodologia, która dąży do jego uzyskania to sprawa niekiedy drugorzędna.
A jaki jest Wasz punkt widzenia w tym temacie? Macie podobne, czy inne zdanie? Zapraszam do podzielenia się Waszymi opiniami w komentarzach.
Komentarze
Dodaj komentarz